Za co stracisz prawo jazdy

Wobec rozlicznych zmian w przepisach, wśród kierowców powróciło znowu częste pytanie, kiedy mogą stracić prawo jazdy. W przedsięwzięciach ustawodawców, zmierzających do poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego, istotna rola przypada instrumentom prawnym o charakterze represyjnym. Do tych instrumentów należy w szczególności zatrzymanie prawa jazdy, które ma na celu natychmiastowe wyeliminowanie z ruchu tych kierowców, którzy nie dają gwarancji bezpiecznego w nim udziału. Odsunięcie ich od uczestnictwa w ruchu poprawia jego bezpieczeństwo. Instytucja zatrzymania prawa jazdy została szeroko opisana w ustawie Prawo o ruchu drogowym, gdzie w art. 135 wskazano podstawy zatrzymania prawa jazdy przez policję.

Prawo o ruchu drogowym przewiduje dwie formy zatrzymania prawa jazdy: zatrzymanie fizyczne – polegające na faktycznym odebraniu prawa jazdy i zatrzymanie prawne – sprowadzające się do wydania postanowienia lub decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy. Obie formy mają wprawdzie tę samą podstawę prawną, lecz różnią się tym, że uprawnionymi do zatrzymania prawnego są: sąd, prokuratura lub starosta, a zatrzymania fizycznego dokonuje policjant. Zatrzymania fizycznego w ograniczonym zakresie może dokonać także żołnierz Żandarmerii Wojskowej (w stosunku do żołnierzy pełniących czynną służbę wojskową oraz innych osób kierujących pojazdami Sił Zbrojnych RP) oraz inspektor Inspekcji Transportu Drogowego (w stosunku do kierujących pojazdami, którzy wykonują transport drogowy lub przewóz na potrzeby własne).

Przytoczony już art. 135 Prawa o ruchu drogowym wskazuje, że policjant zatrzyma prawo jazdy za pokwitowaniem w razie: uzasadnionego podejrzenia, że kierujący znajduje się w stanie nietrzeźwości lub w stanie po użyciu alkoholu albo środka działającego podobnie do alkoholu. Kierowanie w takim stanie pojazdem mechanicznym, w zależności od stężenia alkoholu, jest przestępstwem (art. 178a par. 1 kk) lub wykroczeniem (art. 87 par. 1 kw), niezależnie od tego, czy miało miejsce na drodze publicznej, czy innej. Dotyczy to kierowania pojazdem mechanicznym na każdej drodze lub w miejscu, gdzie odbywa się ogólny lub lokalny ruchu pojazdów (np. droga wewnętrzna, parkingi itp.). Takie samo zachowanie w zakresie pojazdu niemechanicznego jest przestępstwem (art. 178a par. 2 kk) lub wykroczeniem (art. 87 par. 2 kw) tylko wówczas, gdy nastąpiło na drodze publicznej lub w strefie zamieszkania.

Stan nietrzeźwości ustawowo zdefiniowano w art. 115 par. 16 kodeksu karnego i w art. 46 ust. 3 Ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. W obu ustawach określono, że stan nietrzeźwości zachodzi wtedy, gdy zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5‰ albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość lub zawartość alkoholu w 1 dcm3 wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg/l albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość. Natomiast stan po użyciu alkoholu zdefiniowano w art. 46 ust. 2 Ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, gdzie wskazano, że stan taki zachodzi w przypadku, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi od 0,2‰ do 0,5‰ alkoholu, albo w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dcm³.

Kolejną podstawą zatrzymania prawa jazdy jest stwierdzenie zniszczenia prawa jazdy w stopniu powodującym jego nieczytelność. Zatrzymanie jest możliwe wtedy, gdy zapisy znajdujące się na prawie jazdy są niemożliwe do odczytania. Prawo jazdy zatrzymane zostanie także wobec podejrzenia jego podrobienia lub przerobienia. Takie zatrzymanie zmierza do zabezpieczenia tego dokumentu na potrzeby postępowania karnego jako materiału dowodowego w sprawie. Gdy upłynął termin ważności prawa jazdy, także zostanie ono zatrzymane. Może to mieć miejsce w przypadku, gdy prawo jazdy zostało wydane na określony czas, np. z powodów zdrowotnych. W tych trzech wyżej podanych przykładach policjant zatrzymujący prawo jazdy wyda pokwitowanie, które uprawnia do kierowania pojazdem w ciągu siedmiu dni od jego wydania.

Policjant zatrzyma prawo jazdy także w wypadku, gdy wobec kierującego pojazdem wydane zostało postanowienie lub decyzja o zatrzymaniu prawa jazdy oraz gdy wobec kierującego pojazdem orzeczono zakaz prowadzenia pojazdów lub wydano decyzję o cofnięciu prawa jazdy. W pierwszym przypadku postanowienie takie lub decyzję może wydać starosta, prokurator lub sąd. Wykonanie takiego postanowienia lub decyzja następuje poprzez zatrzymanie prawa jazdy. Może to nastąpić w przypadku, gdy dany organ nie posiada fizycznie tego prawa jazdy i w związku z tym istnieje potrzeba jego zatrzymania. W drugim przypadku orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów lub wydania decyzji o cofnięciu prawa jazdy do zatrzymania dokumentu uprawniony jest policjant, gdy np. zostanie wydany przez sąd prawomocny wyrok, w którym orzeczono zakaz prowadzenia pojazdów na określony czas lub gdy uprawniony starosta (prezydent miasta) wyda prawomocną decyzję o cofnięciu prawa jazdy.

Istotnym powodem zatrzymania prawa jazdy jest także przekroczenie przez kierującego pojazdem liczby 24 punktów za naruszenie przepisów ruchu drogowego oraz przekroczenie przez kierującego pojazdem, w okresie roku od dnia wydania po raz pierwszy prawa jazdy, liczby 20 punktów za naruszenie przepisów ruchu drogowego. W pierwszym przypadku zatrzymanie prawa jazdy uzasadnione jest tym, że osoba taka podlega obligatoryjnemu sprawdzeniu kwalifikacji, a liczba punktów może świadczyć o braku umiejętności bezpiecznego prowadzenia pojazdu, nieznajomości lub nieprzestrzeganiu przepisów ruchu drogowego lub złej technice jazdy. Natomiast w drugim przypadku tzw. młodego kierowcy, zatrzymanie prawa jazdy uzasadnione jest tym, że na skutek przekroczenia 20 punktów cofane są przez starostę (prezydenta miasta) uprawnienia do kierowania pojazdem.

Ostatnim już wskazanym w art. 135 ww. ustawy powodem zatrzymania prawa jazdy jest zatrzymanie prawa jazdy za pokwitowaniem w razie uzasadnionego podejrzenia, że kierowca popełnił przestępstwo lub wykroczenie, za które może być orzeczony zakaz prowadzenia pojazdów. W tym przypadku zatrzymanie prawa jazdy jest uzasadnione zarówno koniecznością wykonania przyszłego orzeczenia o zakazie prowadzenia pojazdów, jak też wyeliminowaniem z ruchu tych kierowców, którzy zagrażają jego bezpieczeństwu.

Wszystkie ww. przypadki zatrzymania prawa jazdy mają charakter obligatoryjny, co znaczy, że policjant stwierdzając naruszenie jednej z powyższych norm, zobligowany jest do zatrzymania dokumentu – prawa jazdy.

Grzegorz Sudakow