Marek Rupental: wypadek na niestrzeżonym przejeździe kolejowym

Samochodem osobowym podróżowało pięć osób. Kierujący nim wjechał na niestrzeżony przejazd kolejowy, prosto pod rozpędzony nadjeżdżający pociąg osobowy. Maszynista nie miał szans na wyhamowanie. Zarówno kierowca, jak  i jego czterech pasażerów zginęli na miejscu. Do wypadku doszło w dobrych warunkach atmosferycznych,  przy dobrej widoczności.

• Kolej zajmuje niewielką część jezdni, na którą składają się przejazdy kolejowe, jednak są to miejsca, na tyle niebezpieczne, że ustawodawca przewidując już  je jako miejsca  szczególnie niebezpieczne, zobligował w przepisach kierujących, aby zbliżając się do przejazdu, czy też przejeżdżając już przez niego zachowywać za każdym razem szczególną ostrożność, upewniając się przed wjechaniem na przejazd, czy nie zbliża się pojazd szynowy.
• Krótko rzecz ujmując, ostrożność na przejeździe zawsze obowiązuje.

Uczestnicy ruchu drogowego często zmuszani są do  pokonywania przejazdów kolejowych, rozróżniając tylko przejazdy strzeżone i niestrzeżone. A kategorii przejazdów jest znacznie więcej. Określane są one w zależności od stopnia ich zabezpieczenia poprzez oznakowanie literowane, A, B, C, D.

• Przejazdy kategorii A, są przejazdami użytku publicznego z rogatkami lub przejazdami użytku publicznego bez rogatek, na których ruch na drodze kierowany jest przez uprawnionych pracowników zarządcy kolei lub przewoźnika kolejowego posiadających wymagane kwalifikacje (dróżnik przejazdowy, dyżurny ruchu lub nastawniczy) bądź przy pomocy sygnałów ręcznych albo systemów lub urządzeń przejazdowych wyposażonych w rogatki zamykające całą szerokość jezdni.
• Przejazdy kategorii B, są ogólnodostępne, na których ruch drogowy jest kierowany przy pomocy samoczynnych systemów przejazdowych, wyposażonych w sygnalizację świetlną i rogatki zamykające ruch drogowy (tylko zapory w kierunku wjazdu na przejazd lub w kierunku zarówno wjazdu, jak i zjazdu).Na przejazdach kategorii B  nie spotkamy żadnych systemów ani urządzeń zabezpieczenia ruchu (niestrzeżone).
• Przejazdy kategorii C również są ogólnodostępne, na których ruch drogowy jest kierowany przy pomocy samoczynnych systemów przejazdowych wyposażonych tylko w sygnalizację świetlną i ewentualnie dodatkowo sygnalizację dźwiękową.
• Dla pieszych i pojazdów jednośladowych dostępne są przejścia kategorii E. Aby uniemożliwić bezpośrednie wejście na torowisko, przejazdy te wyposażone są w kołowrotki, barierki lub labirynty.
• Na drogach wewnętrznych i niepublicznych dostępne są wyłącznie przejścia  i przejazdy kategorii F.

Przed przejazdami kolejowymi strzeżonymi nie występują ograniczenia prędkości dla pociągów, a te które występują przed przejazdami niestrzeżonymi, mają na celu wyłącznie spowolnienie prędkości, co w praktyce i tak nie pozwala na uniknięcie zderzenia z nagle pojawiającym się na przejazdem samochodem.

 Pomimo prowadzonych licznych kampanii profilaktycznych, apeli i ostrzeżeń, czy też znaków i sygnałów świetlnych, dochodzi do wypadków drogowych. Dość popularne jest lekceważenie czerwonego sygnału przed przejazdem. Wielu kierowców czeka  tylko na uchylenie szlabanu do wysokości umożliwiającej przejazd pod nim samochodu,  nie czekając,  aż sygnalizator zezwoli na wjazd na przejazd. Każde zdarzenie to tragedia dla uczestników (trauma maszynisty) ich rodzin. Według europejskich statystyk do 99 % wypadków dochodzi z winy kierowców, którzy np. lekceważą znaki STOP, przejeżdżają pod zamykającymi się szlabanami, bądź omijają półrogatki.

Każdy przejazd dla kierowcy jest sprawdzianem jego czujności i odpowiedzialności. Statystyki policyjne pokazują, jednak że w dalszym ciągu ta część jezdni jest lekceważona.

Wykres nr 1. Wypadki drogowe na przejazdach kolejowych niestrzeżonych w latach 2014 – 2018.

Wykres nr 2. Wypadki na przejazdach kolejowych strzeżonych w latach 2014 – 2018.

Lokomotywa w zależności od marki waży średnio około 80 ton. Składy pasażerskie liczą po kilka wagonów, a towarowe nawet kilkadziesiąt. Wagony ważą około 40 ton. Łatwo więc wyobrazić sobie jaką masę kinetyczną uzyskuje jadący z prędkością 80 km/h pociąg. Droga zatrzymania pociągu, znacznie odbiega od kilkudziesięciu metrów, potrzebnych na zatrzymanie samochodu osobowego i często wynosi powyżej kilometra, a przy szybkościach około 200 km/h, pociąg potrzebuje około 3 kilometrów na zatrzymanie. 

Znajomość przepisów ruchu drogowego potrzebna jest wszystkim uczestnikom ruchu drogowego. Wypadki drogowe powstają w sytuacjach, których się nie spodziewamy. A przejazdy pojazdów szynowych
są szczególnym miejscem, gdyż wypadki w tych miejscach pociągają za sobą najtragiczniejsze skutki.

• Przed wjazdem na tory należy upewnić się , czy nie zbliża się pojazd szynowy. Przy słabej przejrzystości powietrza spowodowanej, mgłą, intensywnymi opadami, czy po prostu w wyniku zadymienia należy przedsięwziąć dostępne środki ostrożności umożliwiające bezpieczne pokonanie przejazdu.
• Jadąc z pasażerem, można poprosić go aby wysiadł i pomógł  w przejechaniu przez przejazd. Osoba przebywająca poza pojazdem, nie będzie miała lepszej widoczności niż kierujący pojazdem, ale za to będzie miała większość możliwość nasłuchiwania czy nie nadjeżdża pojazd szynowy.
• Przed przejazdami kolejowymi znajdują się sygnalizatory świetlne. Fakt, że wyglądem różnią się od tych, który widzimy na drodze, nie oznacza, że mają inne zastosowanie. Czerwone światło zabrania wjazdu na przejazd, nawet jeśli zapory (półzapory) są podniesione. 

Kierującemu pojazdem zabrania się:

1)   objeżdżania opuszczonych zapór lub półzapór oraz wjeżdżania na przejazd, jeżeli opuszczanie ich zostało rozpoczęte lub podnoszenie nie zostało zakończone;

2)   wjeżdżania na przejazd, jeżeli po drugiej stronie przejazdu nie ma miejsca do kontynuowania jazdy;

3)   wyprzedzania pojazdu na przejeździe kolejowym i bezpośrednio przed nim;

4)   omijania pojazdu oczekującego na otwarcie ruchu przez przejazd, jeżeli wymagałoby to wjechania na część jezdni przeznaczoną dla przeciwnego kierunku ruchu.

Wjechanie na przejazd przed pędzącym pociągiem musi skończyć się tragedią. Kilka lat temu prowadzona była szeroko zakrojona kampania przez znanego kierowcę rajdowego „Zatrzymaj się przed każdym przejazdem”. Biorąc pod uwagę samą drogę zatrzymania pociągu, to hasło nabiera szerokiej wymowy i jest jak najbardziej aktualne.